Νερό, πηγές & παραδοσιακή διαχείριση
Πηγές της Άνδρου: Συμμετοχικό Παρατηρητήριο Πηγών & Επιφανειακών νερών
Σκοπός και Όραμα
Η Άνδρος διαθέτει ένα μοναδικό δίκτυο κοινωνικής διαχείρισης των επιφανειακών νερών της, που απαρτίζεται από πηγές, λιθόκτιστα κανάλια και λιθόκτιστες δεξαμενές νερού, το οποίο αποτελεί θεμέλιο της γεωργικής και πολιτιστικής της ανάπτυξης από την αρχαιότητα.
Σήμερα, το σύστημα αυτό απειλείται από την κλιματική αλλαγή, την υπεράντληση υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων και τις μεταβαλλόμενες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (εγκατάλειψη γεωργίας, τουριστική ανάπτυξη).
Το έργο επιδιώκει να καταγράψει και να αξιολογήσει τις πηγές του νησιού, να παρακολουθήσει την κατάστασή τους μέσα από επιστημονικές και κοινοτικές δράσεις, και να ενισχύσει τη συλλογική ευθύνη για τη διατήρησή τους.
Κεντρικοί του στόχοι είναι:
- η δημιουργία μιας μόνιμης επιστημονικά επαρκούς δομής παρακολούθησης του υδατικού δυναμικού του νησιού,
- η ευαισθητοποίηση κατοίκων και επισκεπτών για την αξία του νερού και η ενεργός συμμετοχή τους στις διαδικασίες του έργου, καθώς και
- η προώθηση βιώσιμων πολιτικών διαχείρισης των υδάτινων πόρων.
Παράλληλοι στόχοι:
- η ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης των κατοίκων,
- η ανάδειξη της σημασίας των πηγών για τη βιοποικιλότητα και το μικροκλίμα της Άνδρου, καθώς και
- η καλλιέργεια μιας νέας σχέσης σεβασμού και φροντίδας προς το νερό ως κοινό αγαθό
Με τη χρήση συμμετοχικών εργαλείων, διαφανών δεδομένων και ανοιχτής πληροφόρησης, το έργο φιλοδοξεί να αποτελέσει πρότυπο συνεργασίας επιστημόνων, φορέων και πολιτών.
Κύριες Δράσεις του Έργου
Οι δράσεις του έργου περιλαμβάνουν:
- Δημιουργία Συμβουλευτικής Επιτροπής με ειδικούς επιστήμονες και εκπροσώπους τοπικών φορέων.
- Τοποθέτηση μετεωρολογικών σταθμών και καταγραφή μετεωρολογικών δεδομένων
- Η ανάπτυξη ψηφιακής πλατφόρμας για την καταγραφή και ανάρτηση δεδομένων των πηγαίων νερών και των πηγών.
- Καμπάνια προσέλκυσης εθελοντών και εκπαίδευση τους προκειμένου για τη συστηματική λήψη μετρήσεων στο πεδίο.
- Καταγραφή προφορικών μαρτυριών για τις πηγές της Άνδρου.
- Διεθνής βιβλιογραφική έρευνα για την παραδοσιακή πρακτική της «καλλιέργειας» πηγών και τη θέση της Ανδριώτικης πρακτικής στο διεθνές πλαίσιο.
- Διαμόρφωση κορμού προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για εκπαιδευτικούς και σχολεία, σε συνεργασία με το ΚΕΠΕΑ Άνδρου.
- Επικοινωνιακή καμπάνια και παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού για τη διάχυση των αποτελεσμάτων.
- Τελική έκθεση συμπερασμάτων και προτάσεις για τοπικές πολιτικές διαχείρισης νερού.
Αναμενόμενος αντίκτυπος
Το έργο επαναφέρει τη συμμετοχική οπτική στη διαχείριση των υδάτινων πόρων της Άνδρου, συνδυάζοντας την επιστημονική γνώση με τη γνώση και ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας.
Μέσα από τη συνεργασία επιστημόνων, φορέων και πολιτών, δημιουργείται ένα ζωντανό δίκτυο παρακολούθησης και φροντίδας των πηγών του νησιού — ένα κοινό εγχείρημα που ενισχύει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και καλλιεργεί τη συλλογική ευθύνη απέναντι στο νερό, ως πολύτιμο κοινό αγαθό.
Η δράση δίνει φωνή στους ανθρώπους της Άνδρου: εθελοντές, μαθητές, κάτοικοι και επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά στη συλλογή δεδομένων, στη μάθηση και στην προστασία των πηγών. Παράλληλα, μέσα από τις εκπαιδευτικές και ενημερωτικές δράσεις και το παραγόμενο οπτικοακουστικό υλικό, επανακαλλιεργείται η κουλτούρα σεβασμού προς το φυσικό περιβάλλον και την ιστορική κληρονομιά του νησιού.
Το έργο συμβάλλει στη διαμόρφωση επιστημονικά ενήμερων και άρα πιο ορθολογικών τοπικών πολιτικών διαχείρισης νερού, μέσα από την παροχή έγκυρων δεδομένων και σύγχρονων εργαλείων στις τοπικές αρχές. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύει τη διαφάνεια, τη συνεργασία και την ανθεκτικότητα της Άνδρου απέναντι στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής.
Πέρα από τα όρια του νησιού, η πρωτοβουλία αυτή επιχειρεί τη δημιουργία ενός σύγχρονου προτύπου συμμετοχικής παρακολούθησης φυσικών πόρων, στοχεύοντας στην τοπική βιωσιμότητα και στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας συνεργασίας και σεβασμού προς το περιβάλλον, ως βάση για ένα βιώσιμο μέλλον.
Δικαιούχος: Ερευνητικό Κέντρο Άνδρου
Ημερομηνία Έναρξης Έργου: 01-09-2025
Ημερομηνία Λήξης Έργου: 28-02-2027
Συνδικαιούχοι του Έργου: Δήμος Άνδρου, ΚΕΠΕΑ Άνδρου
Προϋπολογισμός: 49.969 ευρώ
Η δράση “Πηγές της Άνδρου: Συμμετοχικό Παρατηρητήριο Πηγών & Επιφανειακών νερών” υλοποιείται με τη χρηματοδοτική στήριξη του Πράσινου Ταμείου στο πλαίσιο του Προγράμματος «ΧΠ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ 2024, ΑΠ.4
ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ», και την επιστημονική υποστήριξη ειδικών στους τομείς της υδρογεωλογίας, μετεωρολογίας και περιβαλλοντικής διαχείρισης.
