Η δράση “Οι Πηγές της Άνδρου – Ένα Έργο για τη Δημιουργία Κοινοτικού Παρατηρητηρίου” ξεκίνησε επίσημα τον Ιούνιο του 2025, με στόχο την καταγραφή, παρακολούθηση και ανάδειξη των φυσικών πηγών της Άνδρου μέσω της δημιουργίας ενός συμμετοχικού Παρατηρητηρίου Πηγών και Επιφανειακών Νερών της Άνδρου. Το έργο υλοποιείται με τη χρηματοδοτική στήριξη του Cyclades Preservation Fund και την επιστημονική υποστήριξη ειδικών στους τομείς της υδρογεωλογίας, μετεωρολογίας και περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Σκοπός και Όραμα
Η Άνδρος, νησί με βαθιά ιστορία βιώσιμης διαχείρισης του νερού, αντιμετωπίζει πλέον αυξανόμενη πίεση στους υδατικούς της πόρους. Πηγές στερεύουν, εγκαταλείπονται ή υποβαθμίζονται, ενώ η κλιματική αλλαγή, οι αυξημένες οικιακές χρήσεις και η τουριστική ανάπτυξη επιβαρύνουν περαιτέρω την ισορροπία των φυσικών υδάτινων πόρων.
Το εγχείρημα φιλοδοξεί να αναδείξει την αξία των πηγών του νησιού ως κοινόχρηστων φυσικών και πολιτιστικών αγαθών, ευαισθητοποιώντας ενθαρρύνοντας τη βιώσιμη διαχείριση του νερού με το βοήθεια κοινοτικών εργαλείων παρακολούθησης.
Κύριες Δράσεις του Έργου
Οι δράσεις του έργου περιλαμβάνουν:
- Καταγραφή πηγών σε Βόρεια και Νότια Άνδρο μέσω επιτόπιας έρευνας, καθώς οι πηγές της κεντρικής Άνδρου έχουν καταγραφεί από την προγενέστερη δράση μας, σε συνεργασία με κατοίκους και τοπικούς πληροφορητές.
- Μέτρηση φυσικοχημικών παραμέτρων νερού (pH, αγωγιμότητα, TDS, θερμοκρασία) με εξειδικευμένο εξοπλισμό.
- Σχεδιασμός και πιλοτική δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας, η οποία θα φιλοξενεί δεδομένα, χαρτογραφικό υλικό και περιγραφές των πηγών, με ανοιχτή πρόσβαση στο κοινό.
- Συλλογή και συγκερασμός μετεωρολογικών δεδομένων από υφιστάμενους σταθμούς στην Άνδρο και συμπληρωματικές έρευνες
- Καταγραφή παραδοσιακής γνώσης και πρακτικών που σχετίζονται με τη λεγόμενη «καλλιέργεια» των πηγών, μέσω συνεντεύξεων και συμμετοχικής έρευνας.
- Σύνταξη αναφορών και διάχυση των αποτελεσμάτων, με σκοπό την ανάπτυξη μεθοδολογίας που θα μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές.
Η δράση θα υποστηριχθεί από Συμβουλευτική Επιτροπή, στην οποία θα συμμετέχουν τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας, εκπρόσωποι της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης και τοπικών φορέων, καθώς και του Cyclades Preservation Fund.
Στο πλαίσιο του έργου προβλέπεται επίσης, σε επόμενη φάση, η εγκατάσταση μετεωρολογικού σταθμού, καθώς και η εκπαίδευση εθελοντών για μακροχρόνια παρακολούθηση των πηγών.
Συνεργασία με το Georgetown University
Η συνεργασία με το Georgetown University Qatar εκφράζει το διεθνές ενδιαφέρον για την παραδοσιακή διαχείριση των φυσικών πόρων και προσφέρει τεχνική κατάρτιση, επιστημονική υποστήριξη και συμμετοχή φοιτητών σε έρευνα πεδίου. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία τα πρώτα όργανα μέτρησης, δοκιμάστηκαν ψηφιακά εργαλεία καταγραφής, και πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες δειγματοληπτικες μετρήσεις σε επιλεγμένες πηγές.
Αναμενόμενος Αντίκτυπος
Το έργο φιλοδοξεί να αναδείξει τις πηγές της Άνδρου ως κρίσιμους δείκτες υγείας του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού, αλλά και ως τοπόσημων επαφής των κατοίκων με τον βασικότερο φυσικό πόρο και της συλλογικής του διαχείρισης. Η καταγραφή και παρακολούθηση των πηγών θα συμβάλλει στην αποτύπωση και δημοσιοποίηση της κατάστασης τους, ένα πρώτο βήμα για την αντιστροφή της υποβάθμισής τους, Αναμένεται επίσης να ενισχύσει το συλλογικό αίσθημα «ιδιοκτησίας» και την αναγνώρισή τους ως συλλογικών περιβαλλοντικών αγαθών που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Παράλληλα μέσα και από την επικοινωνία της δράσης, η ανάδειξη της σημασίας των επιφανειακών υδάτων για τη βιοποικιλότητα, τα μικροκλίματα, την ποιότητα ζωής και την ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή, αναμένεται να συνδράμει στην καλλιέργεια μιας πιο ενεργής στάσης απέναντι στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά που αποτελούν οι πηγές για την Άνδρο.
